Een eerste folio van Shakespeare in Saint-Omer

Het is dat soort verhaal dat alleen hier gebeurt… Het verhaal van een schat die in een bibliotheek is verborgen en door iedereen vergeten tot puur toeval en een inventarisatie die een zeldzaam manuscript zal onthullen: een “First Folio” uit 1623 van de werken van Shakespeare.

In 2014 was Rémy Cordonnier, hoofd erfgoedcollecties van de BAPSO (Bibliothèque d’Agglomération du Pays de Saint-Omer), in het kader van de voorbereiding van een tentoonstelling over Engelse literatuur volumes aan het doornemen toen hij stopte bij een manuscript van Shakespeare dat vermeld staat als afkomstig uit de 18e eeuw. De lay-out, het taalgebruik, het patina van het leer geven hem al snel het gevoel van een oudere editie.

Hij denkt zelfs dat het manuscript een First Folio, een eerste editie, zou kunnen zijn. Dit is de eerste compilatie van Shakespeares toneelwerken, uit 1623, zeven jaar na zijn dood. Er moeten ongeveer 800 delen van deze editie zijn geweest, waarvan er nog maar 232 in de wereld bewaard zijn gebleven. Door een gelukkig toeval bezocht Eric Rasmussen, een vooraanstaand Shakespeare-onderzoeker van de Universiteit van Reno in Nevada, Londen om de vijfhonderdste sterfdag van de auteur voor te bereiden. Verrukt over de ontdekking vloog hij vrijwel onmiddellijk na het contact heen en weer. Enkele minuten analyse van het werk waren voldoende om hem ervan te overtuigen dat het inderdaad om een eerste folio ging. Dit is het 233e exemplaar ter wereld en het 2e in Frankrijk (het andere bevindt zich in de Bibliothèque nationale de France).

To be or not to be: toch was het er al 400 jaar

Het is betrekkelijk eenvoudig voor te stellen dat deze First Folio werd meegenomen door een katholieke Engelsman die op de vlucht was voor vervolging door protestanten in Engeland. Het exemplaar is in “goede staat”, maar er ontbreken ongeveer dertig pagina’s, waaronder de titelpagina, wat verklaart waarom het vier eeuwen lang in de vergetelheid kon zijn geraakt. Op de eerste pagina van het boek staat de naam Neville, die het pseudoniem zou kunnen zijn van een zekere Edward Scarisbrick, een lid van een grote Engelse katholieke familie, die volgens de Shakespeare-specialist Eric Rasmussen in 1650 zijn toevlucht zocht bij de Jezuïeten in Saint-Omer.

Manuscriptannotaties, rectificaties en opmerkingen completeren het werk en helpen dit unieke werk leven in te blazen.

Deze First Folio voegt zich ook bij een indrukwekkende collectie van 800 manuscripten en 230 incunabelen (boeken die vóór 1501 in het Westen zijn gedrukt), evenals een echte Gutenbergbijbel. Al deze werken zijn het onderwerp van regelmatig terugkerende tentoonstellingen in deze prachtige bibliotheek- en archiefruimte die een filmset waardig is.